آشنایی باانواع گونه های دارویی وفضای سبز

تعاريف و تقسيم بندي فضاهاي سبز

1-فضاهاي سبز پهنه اي 

2- فضای سبز خطی

3- فضای سبز عمودی

فضای سبز پهنه ای

فضاهاي سبز پهنه اي، شامل باغها و پاركها هستند. باغ و پارك، هم اصل و هم ريشه اند و مانند ديگر فعاليـتهـاي مبتنـي بـر خلاقيت انساني ، وابسته به ارزشهاي زيباشناسي، اجتماعي و فرهنگي مردم است. در طراحي پاركها و باغهـا، نمـيتـوان مـسايلي مانند: زمان فراغت و كار، پيشينه ي تاريخي مردم، شرايط زيست محيطي اكنون و انواع آلودگيها را ناديده انگاشت. 

 پارک‌ها

پارك، عبارت است از فضاي سبزطراحي شده اي كه در مالكيت عموم قرار دارد و جزيي از فضاهاي شهري محسوب ميشود. اين فضاها توسط گياهان و درختان پوشيده شده و براساس نظارت و مديريت انسان، حفظ و نگهداري يا احداث ميشوند.

طبقه بندی پارک ها

1 -طبقه بندي پاركها براساس هويت 

 پاركها براساس هويتشان، به پاركهاي جنگلي و پاركهاي انسان ساخت تقسيم بندي ميشوند. 

• پارك جنگلي

 پاركي است كه درختان، نقش بيشتر و مهمتري نسبت به ديگر عناصر به كار گرفته در طراحـي آن دارنـد. و بـراي احـداث ايـن پاركها از اصول جنگلداري پيروي ميشود و هويت كلي آنها طبيعي است.

• پارك انسان ساخت

 پاركي است كه با به كارگيري روشهاي مهندسي و تحت مديريت انسان، به منظور ايجاد نمونه هايي از طبيعـت در درون شـهرها ايجاد ميشوند.

2- طبقه بندي پاركها براساس اهميت، مقياس و حوزهي نفوذ 

براي پاركها طبقه بندي ديگري نيز، براساس اهميت مقياس و حوزه ي نفوذ آنها ارايه شده است.

تقسیم بندی بر اساس حوزه نفوذ

• پارك بين المللي 

 اينگونه پاركها داراي عناصر داخلي ويژهاي هستند كه حفاظت از آنها، از اهميت و ارزش بين المللي برخوردار است، به طـوري كه اين مهم، از مرزهاي يك كشور فراترمي رود.

• پارك ملي 

 اينگونه پاركها بخشي از سرزمين ملي به حساب مي آيند كه از لحاظ برخورداري از عناصر طبيعي و مناظر غني، حايز اهميت در سطح كشور است و نگهداري و حفاظت از آنها از جنبه هاي متفاوت جانورشناسـي، گيـاهشناسـي، آثـار تـاريخي و يادبودهـاي مهـم توجهات زياد و فزون از اندازه اي مي طلبد.همچنين، اين پاركها مورد توجه مردم در سراسر كشور قرار دارند.

انواع پارك هاي ملي

- پارك هاي ملي يادبود

 اين پاركها به منظور بزرگداشت يك شخصيت يا يك واقعه ي تاريخي، تاسيس و نامگذاري ميشوند.

- پاركهاي ملي آثار تاريخي-

 اين پاركها براي حفاظت وبهـره وري از آثـار تـاريخي و اسـتفاده ي بازديدكننـدگان احـداث و نگهداري ميشوند اين آثار، ممكن است ساخته ي دست انسان يا از محصول تاريخ طبيعي باشند.

- پاركهاي ملي نظامي-

اين پاركها مربوط به ميادين تمرين و آموزشهاي نظامي، مانورها و انبار تسليحات هستند كه حتـي در صورت مورد استفاده قرار نگرفتن، لازم است به وظايف خود، به عنوان پارك ملي ادامه دهند.

- پاركهاي ملي ذخاير-

 اين پاركها به منظور حفظ ذخاير ژنتيكي، اكوسيستمها و گونـه هـاي نـادر و مهـم زيـستي تاسـيس مي شوند و تحت بهانه اي، هرگز نبايد در محدوده هاي آن، دخل و تصرف كرد، مانند: پارك ملي گلستان.

نكته ي قابل توجه در مورد پاركهاي بين المللي و پاركهاي ملي، اين كه، ممكن است اين پاركها درمحدوده ي خارج شـهر از قرار گيرند. البته در برخي موارد، به علت گسترش شهرها، اين پاركها در مجاورت يا در درون شهر قرار مي گيرند كه در آن صـورت، نقش به سزايي را در تامين و عرضه ي تفرجگاه براي مردم شهر ايفا مي كنند، مانند: پارك خجير و سرخه حصار كـه در مجـاورت شـهر تهران جاي گرفته اند يا پارك ملي بمو كه در مجاورت شهر شيراز است

• پارك شهري 

به پاركهايي كه در حوزه ي يك شهر واقع شده اند پارك شهري گفته مي شود.

تقسیم بندی پارك هاي شهري، براساس مقياس و حوزه نفـوذ،

 پارك همسايگي

پارك محله اي

پارك ناحيه اي

پارك منطقه اي

پارك شهري

- پارك همسايگي-(پارک کودک)

 پارك همسايگي، وسعتي كمتر از 5000 مترمربع دارد و شعاع نفوذ آن، از 100 متر تجاوز نمي كند. اسـتفاده كنندگان آن، اغلب گروه سني كودكان و نوجوانان هستند؛ از اين رو، گاهي پارك كودك نيز ناميده ميشود. دسترسي به ايـن پارك بايد با پاي پياده امكانپذير باشد؛ به طوري كه يك كودك 9 ساله بتواند مسير دورترين نقطه ي واقع در درحوزه ي نفـوذ تا پارك را به تنهايي طي كند. همچنين، لازم است كه كودك ياد شده، در پيمودن مسير، از خيابان تندرو عبور نكند.

- پارك محله اي-

مساحت پارك محل هاي، از 5000 مترمربع تا 50000 مترمربع متغير است و شعاع حوزهي نفوذ آن نيز، 1000 متر برآورد مي شود. نحوه دسترسي به اين پارك نيز، بايد با پاي پياده امكانپذير باشد، به طوري كه يك كودك 9 ساله بتواند دورترين نقطه در محله تا پارك را طي كند. او در اين مسير، ميتواند از خيابان تندرو بگـذرد ولـي نبايـد از مـسيرهاي خيلـي تندرو عبور كند. 

- پارك ناحيه اي-

مساحت پارك ناحيهاي، 2 تا 4 برابر پارك محله اي (از 50000 تا 100000 مترمربع) است. شعاع حوزه ي نفوذ آن، 2000 متر برآورد مي شود و مراجعه كنندگان ميتوانند از دورترين مركز ناحيه، با پاي پياده و طي چنـد دقيقـه بـه پـارك  برسند. آنان در مسير طي شده، ممكن است از دسترسي هاي مختلف عبور كنند. 

- پارك منطقه اي-

مساحت پارك منطقه اي، از 100000 مترمربع تا 200000 مترمربع، يعني دو برابر مـساحت پـارك ناحيـه اي است و شعاع نفوذ آن نيز، 4000 متر برآورد ميشود. دسترسي به پارك، با استفاده از وسايل نقليه امكانپذير است؛ بـه طـوري كه از دورترين نقطه منطقه تا پارك را بتوان در زمان 15 دقيقه يا بيشتر طي كرد. 

- پارك فراشهري (يا پاركهاي بسيار بزرگ)

 اين پاركها داراي مساحت بيشتر از 20 هكتار هـستند وحـوزه ي نفـوذ آنهـا ميتواند بخشي از شهر يا تمام آن باشد. اين پاركها به منظور تفرّج و گريز مردم از آلودگي هوا وشلوغي شهر مورد اسـتفاده قرار مي گيرند. دسترسي به اين پاركها با استفاده از وسايل نقليه امكانپذير است. بخشهايي از اين پـاركهـا همچنـين، در صورت نياز مردم به جابه جايي، مي توانند به جاده دسترسي داشته باشند. به طور كلي، به ازاي هر 50 هزار نفر جمعيت، يكي از اين پاركها مورد نياز است.

3- طبقه بندي پاركها براساس عملكرد 

 براساس چگونگي كاركرد اصلي پارك، ميتوان پاركها را طبقه بندي كرد كه در زير به آنها اشاره ميشود: 

• پارك تفريحي 

پاركي است كه تفريح و تفرّج در آن، هدف اصلي مراجعه كنندگان محسوب ميشود. در اين پارك ها مكانها و محلهـايي بـراي برآوردن نياز تفريحي مردم نيز، احداث شده است؛ مانند: زمين بازي، استخر تفريحي و.... 

• پارك تجاري 

 پاركي است كه فضاي داخلي آن، به طور عمده از اماكن تجاري تشكيل شده باشد و هدف اصلي مراجعه كنندگان به آن، برقراري ارتباطات تجاري است؛ مانند: نمايشگاه بين المللي. 

• پارك صنعتي 

 اين پاركها در محدوده ي كارخانجات و كارگاه هاي صنعتي احداث ميشوند و از جنبه هاي تفريحي براي عمـوم مـردم برخـوردار نيستند؛ زيرا هدف اصلي از احداث آنها كاهش آلودگي هواي ناشي از فعاليتهاي صنعتي است. 

• پارك ورزشي 

 پاركي است كه به منظور بالا بردن قابليتهاي ورزشي و همچنين، زيباسازي محوطـه هـاي اطـراف زمـين هـاي ورزشـي ايجـاد مي شود؛ مانند: مجموعه ي ورزشي آزادي. 

• پارك علمي 

 پاركي است كه براي ايجاد و افزايش قابليت هاي علمي،برقراري گردهم آيي و هـم انديـشي هـاي علمـي در يـك شـهر احـداث  مي شود. هدف از احداث اين پاركها برقراري ارتباط بين مجموعه هاي علمـي متنـوع در كنـار يكـديگر اسـت؛ ماننـد: پـارك علـم و فن آوري. 

• پارك آموزشي 

 هدف اصلي از احداث و يا استفاده از اين پاركها فراگيري آمـوزش اسـت. ايـن آمـوزش مـيتوانـد در زمينـه هـاي علمـي (بـاغ گياهشناسي و يا اكوپاركها)، فرهنگي (باغ كتاب) و اجتماعي (پارك ترافيك) باشد.

2- باغ

باغ عبارت است از فضاي سبز محصور يا نيمه محصوري كه در مالكيت اشخاص خاص حقيقي و حقوقي قرار دارد و تنها بخشي از مردم ميتوانند از آن استفاده كنند.

باغ های خصوصی

باغ های نیمه عمومی

 باغ های خصوصی

چنانچه باغ، خصوصي باشد كاربري آن براساس نياز مالك تعيين ميشود

در مورد باغ ها به ويژه باغ هاي خصوصي، اشاره به اين نكته الزامي است كه اين باغ ها در مالكيت اشخاص قـرار دارنـد و از لحـاظ مديريت و برنامه ريزي جامع در سطح شهر، خارج از مسووليت مديران شهري قرار دارند. از اين رو امروزه اين باغ هـا بـه ويـژه در اثـر افزايش قيمت زمين، در معرض خطرنابودي قرار گرفته اند.

باغ های نیمه عمومی

  اگر باغ، نيمه عمومي باشد مي تواند از عملكردهاي فضاي سبز در زمينه هاي اجتماعي و زيست محيطي برخوردار شود.

 از جملـه ي بـاغ هـاي نيمـه عمـومي،

باغ اداری

 به فضاهاي اطراف ساختمان هاي اداري

باغ موزه یا باغ تاریخی

فضاهاي اطراف كاخها و موزه ها

 پردیس های علمی یا باغ علمی

فـضاهاي اطراف محوطه هاي آموزشي

 باغ درمانی

فضاهاي اطراف مراكز درماني

-فضاي سبز خطي 

فضاهاي سبز خطي، در برگيرنده ي فضاهاي سبز معابر و كمربندهاي سبز هستند. 

فضای سبز خطی شامل

1 کمربند سبز

2 فضای سبز معابر

  كمربندهاي سبز

اين كمربندها از توده هاي خطي سبز تشكيل شده اند كه در اطراف شهرها احداث ميشوند. اين كمربند سبز، به تثبيت شكل شـهر و جلوگيري از تجاوز شهر به حريم هاي خارج از آن كمك ميكند؛ ضمن اينكه ميتواند عهده دار وظـايف زيـست محيطـي، از جملـه بادشكن (در شهرهاي در معرض وزش باد شديد) و يا كاهندگي آلودگيهاي صدا و صوت نيز باشد.

2 فضاي سبز معابر 

فضاي سبز معابر، براساس نوع معبر، ميتواند مورد بررسي قرار گيرد و به دو دسته ي گذرگاه ها و میدانها 

 ميادين

• اين فضاها به عرصه هاي پيش بيني شده در تقاطع هاي مهم اطـلاق مـيشـود و هـدف از احـداث آنهـا، عـلاوه بـر جنبـه هـاي زيباشناسي، جلوگيري و كنترل برخي از پيامدهاي منفي ترافيك است.
•  فضای سبزمیادین شامل میادین اصلی و میادین فرعی می شود

 گذرگاهها سبز فضاي

گذرگاهها اعم از اينكه خيابان باشند يا اتوبان، تندرو باشند يا كندرو، تعيين كننده ي سه نوع فضاي سبز

 حاشيه اي

رفيوژ مياني

فضاهاي اصلاحي ترافيك

 هستند،

هر چند، عملكرد اينگونه فضاها بستگي مستقيم به نوع گذرگاه دارد. 

- فضاي سبز حاشيه اي- به طور عمده تعريف كننده ي حريم گذرگاهها و مناطق مسكوني اطراف آنها است. اين فضا در معابري كه داراي مسير پياده رو هستند، در تامين سايه ايفاي نقش مي كنند. همچنين، در دسترسي هاي كندرو نيـز، عهـده دار كنتـرل صدا و نور هستند. اين فضاها در مسيرهاي تندرو، از عملكرد زيباشناسـي برخوردارنـد و در كنتـرل آلـودگي هـوا نيـز دخالـت ميكنند. 

- رفيوژ مياني-

عبارت است از فضاهاي سبزي كه در وسط و در طول مسير راه ها، براي پيشگيري از آسيب نور جهت مقابـل و زيباسازي مسير ساخته ميشوند. اين فضاها ميتوانند تفكيك كننده ي دو باند حركتي در طول مسير باشند.

- فضاهاي اصلاح ترافيك-

 فضاهايي هستند كه در طراحيهاي شهري به منظور ايجاد ارتباط بين دو گذر تعريف ميشوند. اين فضاها كه به انواع مختلف: لچكي، رمپ و لوپ شناخته ميشوند، در تعريف كالبـد شـهر و شـبكه هـاي ارتبـاطي آن، نقـش عمدهاي دارند. فضاها اصلاح ترافيك، اغلب عملكرد زيباسازي را بر عهده دارند و به دليل آنكه لازم اسـت بـراي راننـدگان محدوديت ديد ايجاد نشود، در اين فضاها از درختان استفاده نميشود.

-3 -فضاي سبز عمودي 

 توسعه ي فضاي سبز شهري و توزيع عادلانه ي آن در محله ها به خصوص در مراكز شهرها، به گونه اي كه متناسب با ساخت و ساز  شهري باشد، به منزله ي يكي از راهبردهاي توسعه ي پايدار شهري تلقي ميشود. نياز انسان شهرنـشين بـه طبيعـت، چـشم انـدازهاي بصري مناسب و كاهش آلودگي هاي محيط ازيك سو و نياز به تجديد نظر در مصرف انرژي و ضرورت بهينه سازي كاربرد حامل هـاي انرژي، از جمله مسايل مهم مديريت شهري به شمار مـيرونـد. توسـعه ي فـضاي سـبز عمـودي، بـه معنـاي ايجـاد سـطوح سـبز در

ساختمان هاي شهري است

 فضای سبز عمودی شامل

بامهاي سبز

ديوارهاي سبز

 كاركردهاي فضای سبز عمودی

زيباسازي محيطي،

 كاهش آلودگي محيطي،

ذخيره سازي انرژي،

كنترل باران هاي سيلابي،

 تامين مواد غـذايي

حفظ تنوع زيستي شهري

 اشاره كرد.

 از ديدگاه اكولوژيك، امكان پيوسته نمودن سطوح سبز، ميزان در سطح شـهر پايـداري اكولـوژيكي شـهر را افـزايش مـي دهـد و ميتواند در كاهش دماي جزيره شهري، كنترل آلودگي و ديگر مزاياي زيست محيطي احداث فضاي سبز در شهرها موثر باشد. 

 سبز بامهاي

 بام سبز، يكي از رويكردهاي نوين معماري و شهرسازي و برخاسته از مفاهيم توسعه ي پايدار است كـه از آن مـيتـوان در جهـت افزايش سرانه ي فضاي سبز، ارتقاي كيفيت محيط زيست و توسعه ي پايدار شهري بهره برد.

 بام سبز،

 به سيستم سبكي اطلاق ميشود كه از لايه هاي پيش ساخته فراهم مي آيد؛ با بام ساختمان، يك سيستم واحد به وجود مي آورد و رشد گياه را در محيط كـشت رويـش خاصي ميسر ميسازد.

 لايه هاي تشكيل دهنده ي بامسبز، معمولاً از بالا به پايين، به ترتيب از پوشش گياهي، محيط كشت رويشي يـا لايه ي كاشت، تثبيت كننده و محافظ ريشه، لايه ي زهكشي، هوادهي و انباره ي آب، لايه ي محافظت رطـوبتي و عـايق بنـدي بـراي محافظت از لايه هاي سازه بام تشكيل ميشود.

 بامهاي سبز، بسته به عمق لايه ي كاشت، نوع گياهان و ميزان تاسيسات مورد نياز، به سه گروه تقسيم ميشوند:

 بام سبز گسترده يا وسيع "Roof Extensive ،"نيازمند حداقل تاسيسات، نگهداري و در نتيجه هزينه كمتري است. اين نوع بامسبز، لايـه ي كاشـتي بين 5 تا 15 سانتيمتر دارد و به همين دليل، سبك بوده و بار محدودي را به ساختمان وارد مي كند.

 بامسبز گسترده،بـه دليـل سـبك بودن، غالباً نياز به اصلاح ساختار ساختمان ندارد و براي قرار گرفتن بر بام ساختمان هاي موجود، مناسبتر اسـت. بـامسـبز گـسترده، بسته به عمق لايه ي كاشت، در حالت اشباع با آب، وزن بام را بين 70 الي 170 كيلوگرم افزايش ميدهد. بام سبز گسترده ميتواند هم روي بامهاي مسطح و هم شيبدار، تا شيب سي درصد پياده شود. تنها محدوديت بامهاي سبز گسترده، نوع گياهان قابل كاشت است كه در آن از گياهان با ريشه هاي كوتاه استفاده ميشود. گلهاي وحشي، چمن بوته، گونه هاي سروم و خزه و انواع گياهاني كه نياز به  مراقبت و آبياري كمتري دارند، براي كاشت در بام هاي گسترده مناسب هستند. بام هاي سبز گسترده، معمولاً كاربردي نيستند و تنهـا مي توان از منافع زيست محيطي آنها بهره مند شد.

بام سبز متمرکز یا فشرده

 نوع ديگر، بام سبز متمركز يا فشرده Roof Intensive ،است كه لايه ي كشت ضخيم تري دارد و به همـين دليـل، محـدوديتي از نظر انتخاب پوشش گياهي ندارند، در بامسبز متمركز، ميتوان از انواع گياه و درختچه و درختهايي كه روي زمين قابل كاشت هستند استفاده كرد. لايه ي كاشت بام هاي متمركز، از 20 الي 60 سانتيمتر متغير است. بامهاي سبز متمركـز، نيازمنـد نگهـداري، آبيـاري و ساير مراقبتهاي مرسوم فضاهاي سبز روي زمين هستند و به دليل وزن سنگين تر، يا بايد روي بام هايي بنا شوند كه سـاختمان آنهـا

ظرفيت بار بيشتري دارند و يا سازه ي ساختمان، از قابليت تقويت براي تطبيق بار اضافي برخوردار است. بـام هـاي متمركـز در حالـت اشباع با آب، باري حدود290 الي 970 كيلوگرم به وزن بام اضافه مي كنند. بهترين گزينه براي ايـن نـوع بـام سـبز، احـداث آن روي ساختمانهاي جديد و در نظر گرفتن بار اضافي بام در طراحي و محاسبات سازه ي اوليه ساختمان است.

بام گسترده و متمرکز

نوع سوم بـام سـبز، در واقـع تركيبي از دو بام گسترده و متمركز است. اخيراً مدلهاي پيش ساختهاي وارد بازار اين فن آوري شده اند كه بـدون نيـاز بـه زيرسـاخت، قابل پياده شدن روي هر بام و بالكني هستند. اين قطعات پيش ساخته با پوشش گيـاهي متنـوع و از پـيش كاشـته شـده بـه صـورت گياهان مختلف تا درخت و درختچه عرضه ميشود.

ديوارههاي سبز

 ديوارههاي سبز، عبارتند از: سطوح سبزي كه به طور عمودي، تزيين كننده ي ساختمانهـا يـا ديگـر سـازه هـاي شـهري هـستند.

ديوارههاي سبز، در بهبود كيفيت ساختمانها تاثيرگذارند؛ چرا كه به عنوان عايق صوتي و عايق حرارتي عمل ميكنند؛ تا آنجـا حتـي برخي اعتقاد دارند كه 50 %از انرژي گرمايي مورد نياز ساختمان ها را كاهش مي دهند. 

 ديواره هاي سبز، از عملكرد زيبايي شناسي نيز برخوردارند و ميتوانند در كاهش آلودگي بصري در شهرها نقـش بـه سـزايي داشـته باشند. ديواره هاي سبز، علاوه بر تامين نيازهاي زيباشناسي معماري، پاسخگوي ضرورتهايي همچون: عايق سازي طبيعـي سـاختمان (حرارتي، رطوبتي و صوتي)، استفاده از فضاي مرده بام به منظور خلق فضاي دلپذير و ايجاد سطوح چـشم نـواز در نمـاي بنـا، تلفيـق ساختار مصنوع با طبيعت،كمك به كاهش آلودگيهاي جوي و افزايش نـسبت اكـسيژن هـوا و غيـره نيـز اسـت. از طرفـي، طراحـي ساختمان با بام سبز، منجر به افزايش پايداري و مديريت صحيح بارانهاي سيل آسا و آب باران ميشود.

 بسترهاي سبز در نماي ساختمانها مي توانند شرايط مساعدي براي زندگي انواع موجودات زنده، همچـون: پرنـدگان، خزنـدگان و ريز موجودات را فراهم كنند. در واقع، بستر خاكي و پوشش گياهي، زيستگاه مطلوب بسياري از موجودات زنده محـسوب مـيشـود و جذب اين موجودات زنده، كاركردهاي گوناگوني دارد. در اين شرايط، علاوه بر زيبايي بصري، برخي از اين موجودات زنده مي توانند از حشرات موذي تغذيه كنند كه نمونهي آشناي آن، حضور مارمولك در موچسبهاي ديواري است كه با شكار حشرات، جمعيت آنها را به شكل قابل توجهاي كاهش ميدهند.